سایت اموزشی الفبا پلاس

به نام خدا

سری به کتاب گینس می زنیم ، صبور ترین و با حوصله ترین شخص در جهان را پیدا کرده و روی صندلی چوبی مدرسه می نشانیم ، معلم می اید و برای او 45 دقیقه سخنرانی می کند پر واضح است که ان فرد کاسه صبرش لبریز می شود و خسته می شود از هر چه علم و دانشی است . بسیار عجیب است که معلمی که خود قربانی سخنرانی های بی وقفه ی معلمانش است و می داند از اشکالات و بی اهمیت بودن استفاده گسترده از این روش باز هم در کلاس درسش رشته ی کلام را در دست می گیرند و سخنرانی را بر دیگر روش های مفید و کاربردی ترجیح می دهند

در این نوشته سعی شده انواع روش هایی که می توان جایگزین سخنرانی کرد را مورد بحث و بررسی قرار دهیم.

از مهمترین روشهای فعال تدریس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- روش حل مساله    ۲- روش بحث گروهی    ۳- روش پرسش و پاسخ   ۴- روش بارش مغزی

۵- روش هم یاری از طریق تدریس اعضای تیم  ۶- روش هم یاری از طریق طرح کارایی تیم

 ۱- روش حل مساله :

 در این روش با ارائه ی سؤالاتی از طرف معلم ، یادگیرندگان در موقعیتی مسئله دار قرار می گیرند. حل مساله را می توان به صورت فرآیندی در نظر گرفت که به وسیله ی آن یادگیرنده ترکیبی از قواعد پیش تر آموخته شده را کشف می کند و می تواند برای رسیدن به راه حلی برای یک موقعیت جدید از آنها بهره گیرد ودر طی این فرایند به یادگیری جدید نائل شود. این موضوع تازه آموخته شده ، یک قاعده با قانون رده ی بالاتر است که یادگیرنده را قادر می سازد سایر مسائل از این نوع را حل کند.

مراحل تدریس به روش حل مساله :

 * ارائه و بیان مساله.

* ارائه ی فرضیه .

* تقسیم دانش آموزان به گروههای چند نفره یا به صورت انفرادی و بررسی راه حل های موجود ، ارائه ی گزارش هر گروه در مورد راه حل پیشنهادی .

* تایید یا در فرضیات با توجه به مباحث مطرح شده توسط گروهها ، تعمیم فرضیات تایید شده به موارد مشابه .

۲- روش بحث گروهی:

 روش بحث گروهی ، گفت و گویی سنجیده و منظم درباره ی موضوعی خاص و مورد علاقه ی مشترک شرکت کنندگان در بحث است . در این روش ، دانش آموزان با شرکت فعال در فعالیت های کلامی ابعاد مختلف یک مساله را مورد بحث قرار می دهند و در پایان نسبت به آن شناخت عمیق تری به دست می آورند. همچنین درک می کنند که دیگران نیز نظریاتی دارند وباید به نظریات آنان احترام گذاشت . استدلال کردن و گوش دادن به حرفهای دیگران را می آموزند و دارای روحیه ی تحمل آرامی گردند. همچنین از طریق بحث گروهی ، روابط گروهی را تمرین می کنند. در این روش ، وظیفه ی اصلی معلم تحلیل و ارزش یابی جریان بحث ، منطق ، سازمان و صحت مطالب گفته شده است . البته او می تواند نقش هدایت کننده ی بحث را داشته باشد و هر جا که بحث به بن بست برسد یا از مسیر اصلی خارج شود ، آن را به مسیر اصلی هدایت کند. هم چنین باید مراقب باشد که افراد بخصوصی ، بحث را به خود اختصاص ندهند .

مراحل تدریس روش بحث گروهی :

 * انتخاب موضوع مورد بحث .

* بیان هدف های آموزشی بحث .

* ابراز نظر همه ی اعضا درباره ی موضوع مورد بحث.

* انتخاب دو نمونه پاسخ که یکی به پاسخ مساله ی مورد بحث نزدیک تر و دیگری دورتر است با ذکر دلیل مطرح کننده.

* هدایت جریان بحث به سوی پاسخ مناسب و نتیجه گیری از بحث .

* نظرخواهی از دانش آموزان درباره ی پاسخی که به نظرمناسب است و انجام بحث و گفت و گو در این زمینه .

* ارزش یابی فعالیت های دانش آموزان شرکت کننده در بحث .

۳- روش پرسش و پاسخ :

 پرسش و پاسخ روشی است که معلم به وسیله ی آن شاگرد را به تفکر درباره ی مفهومی جدید یا بیان مطلبی از معلوم به مجهول تشویق می کند و با طرح سؤال های برنامه ریزی شده شاگرد را در کشف مفاهیم جدید هدایت می کند. سؤالات باید با توجه به زمینه های علمی شاگردان طرح گردد و به گونه ای مطرح شوند که توجه شاگردان را برانگیزد و ذهن را به حرکت در آورد.

مراحل تدریس روش پرسش و پاسخ :

 *انتخاب عنوان توسط معلم : طرح سؤال یا مساله از ساده به مشکل .

*ارائه پاسخ از سوی دانش آموزان : دادن فرصت به دانش آموزان تا در باره ی موضوع فکر کرده و اطلاعات را جمع آوری و به بحث و گفت و گو بپردازند.

*نتیجه گیری : در این مرحله نکات مهم سؤالات دوباره مورد مرور قرار می گیرد و در تابلو یاداشت می شود . دانش آموزان باید تشویق شوند تانتیجه گیری را خود انجام دهند.

۴- روش بارش مغزی ( ذهن انگیزی) :

 در این روش دانش آموزان با آزادی تمام کلیه ی مطالبی را که درمورد موضوع به ذهنشان می رسد ، فورا"بیان می کنند، و به طور ناخودآگاه و فوری از یافته ها و دانسته های قبلی خود استفاده می کنند و آنها را به کلاس ارائه می دهند.به تدریج دانش آموزان مجموعه ی جملات و کلماتی را بیان می کنند که تمامی آنها در کنار یکدیگر می تواند بخش عمده ای از مطالب مرتبط با سر فصل مربوطه را ارائه دهد.

مراحل تدریس روش بارش مغزی :

 *ارائه یک عنوان (موضوع) از سوی معلم به دانش آموزان .

*بیان فوری مطالب ، کلمات و جملاتی در مورد عنوان از طرف دانش آموزان .

*نوشتن مطالب دانش آموزان بر روی تخته سیاه توسط معلم .

*جمع بندی مطالب.

*نتیجه گیری .

۵- روش تقسیم موضوع به بخش های مختلف ( همیاری ):

 در این روش کلیه ی دانش آموزان به جای معلم در تدریس درس شرکت دارند. ویژگی اصلی این روش مشارکت دانش آموزان در انتقال مفاهیم و مطالب درسی به سایر دانش آموزان می باشد. دریادگیری از طریق همیاری تفاوت افراد گروه باعث کارآمد شدن یادگیری می شود. یکی از هدف های یادگیری از طریق این روش این است که دانش آموزان یاد بگیرند با هر کسی کار کنند و از این طریق موجب بالا رفتن پیشرفت تحصیلی فراگیران ، ایجاد ارتباط مثبت و انتقال تجاربی به آنها می شود که برای توسعه ی اجتماعی ، روانی و شناختی  سالم به آن نیاز دارند.

مراحل تدریس به روش تقسم موضوع :

 *تشکیل تیم های 6 نفره .

*تقسیم درس به اجزای مختلف .

*مطالعه ی هر بخش توسط یکی از اعضای تیم .

*بحث و بررسی پیرامون مطالب هر بخش توسط اعضایی از هر تیم که آن بخش مشترک را مطالعه کرده اند.

*بازگشت هر فرد به تیم خود و توضیح برای هم تیمی ها به نوبت .

۶-روش طرح کارایی تیم :

 در این روش موضوع درسی در قالب متن ارائه می شود بعد سؤالاتی داده می شود که محتوا را تحت پوشش قرار می دهد. می توان دو نوع سؤال طرح کرد که یکی را در خود طرح یادگیری ودیگری را در پس آزمون به منظور درک فردی مورد استفاده قرار داد. فراگیران باید سؤالات را در حد متعارفی سخت بدانند، زیرا اگر آزمون خیلی سخت باشد ممکن است هیچ کس نتواند پاسخ را پیدا کند و اگر خیلی آسان باشد همه فراگیران جواب را می دانند .

مراحل تدریس در روش طرح کارای تیم :

 *متن درسی برای مطالعه فردی فراگیران مشخص و سؤال یا سؤالات در اختیار آنان قرار می گیرد تا پاسخ دهند.

*پس از پاسخ گویی فردی به سؤالات در تیم ها بحث صورت می گیرد تا اعضای تیم درباره ی بهترین پاسخ به هر سؤال به توافق برسند.

*در جریان بحث اعضای تیم باید تفاوت بین " من با آن مخالفم " و " تو اشتباه می کنی" را به خاطر داشته باشند.

*پس از اتمام بحث پاسخ سؤالات ارائه می شود و به پاسخ های فردی از فعالیت اولیه و پاسخ های توافقی تیم توسط فراگیران نمره داده می شود.

*****************

نتیجه گیری :

 در تدریس دو دیدگاه وجود دارد ، یکی بر بعد هنری و دیگری بر بعد علمی آن تاکید می ورزد و مجری هر یک مسلما روش تدریس خواسته خودرا خواهد داشت . در بعد هنری تدریس ، برهنرمند بودن معلم و ذهنی کردن ، ادراک و ابتکار و خلاقیت تکیه می کند . در نقطه مقابل بعد علمی شامل تمرین هدایت کننده ، مرور روزانه ، بازخورد و اصلاح، مرورهای هفتگی و از این قبیل است .

۱- دیدگاههای اخیر به تلفیقی در این دو بعد هنر و علمی تکیه دارند. گیچ معتقد است علم باید به عنوان بنای نیرومند برای هنر تدریس به کار گرفته شود و نمی توان مجموعه ای از بایدها و نبایدها را از آن استنتاج نمود.

۲- علم و هنر می تواند به عنوان فرآیند یا محصول باشند ، فرآیند علم بر عقلانیت تکیه داشته و محصول آن دانش در جریان تدریس باید علم و هنر ، احساس و عاطفه و عقل به هم پیوند بخورند تا بتواند تاثیرگذار گردد.

۳- در هرصورت بسته به نگاهی که به تدریس داشته باشیم شاگرد و معلم در دیدگاه تعریف  روش تدریس خود را خواهد داشت که در آن میان دو نقش اساسی وجود دارد که هر یک متفاوت از دیگری است .

۴- معلم در نقش مدیر یا مشاور و دوست شاگردان می تواند باشد معلم به عنوان مشاور ، ضمن ایجاد آمادگی و انگیزه در دانش آموزان و صبر و حوصله لازم ، شوق به یادگیری را در دانش آموزان تحریک می کندو با طرح سؤال وایجاد صمیمیت آنها را به تفکر و پاسخگویی و کار گروهی وا می دارد .

معلم آگاه ضمن بهره گیری از روشهای مختلف تلاش می کند که اراده و اختیار شاگرد را به رسمیت شناخته و او را مسئول یادگیری می داند که این شیوه مبتنی بر بهره گیری از روش های فعال تدریس است که به دانش آموزان مسئولیت می بخشد، بر سر راه روش تدریس فعال موانع و چالش هایی وجود دارد که مسئولان ذیربط می بایست به آن عنایت نمایند که از جمله می توان به مواردی چون محتوای درسی و صلاحیت و توانایی معلمان وگرایش و نگرشهای اجتماعی ،امکانات آموزشی اشاره کرد.